Crowdfunding – alternatywna forma finansowania

Crowdfunding to jedna z najdynamiczniej rozwijających się alternatywnych form finansowania różnego rodzaju przedsięwzięć. Po ten sposób pozyskiwania funduszy sięga coraz więcej Polaków. Jak działa crowdfunding i jakie daje korzyści? Jak wyglądają kwestie prawne? O tym w dalszej części artykułu.

Czym jest Crowdfunding?

Pojęcie „crowdfunding” wywodzi się z języka angielskiego i oznacza dosłownie finansowanie przez tłum (tłum. crowd – tłum oraz funding – finansowanie). W Polsce przyjął się przekład „finansowanie społecznościowe”. Istotą takiego finansowania jest uzyskiwanie funduszy od osób trzecich na realizację konkretnego pomysłu – biznesowego, artystycznego czy dobroczynnego. Inwestorzy w zamian za wpłatę na rzecz projektu, mogą otrzymać określone świadczenie zwrotne – w postaci symbolicznego upominku, udziału/akcji w spółce czy przedmiotu przedsprzedaży.

Jak działa crowdfunding?

Praktycznie każdy projekt może być sfinansowany poprzez crowdfunding. Zbiórkę funduszy na realizację danego pomysłu można przeprowadzić samodzielnie lub korzystając z specjalnych platform crowdfundingowych. Rola wspomnianych serwisów ogranicza się do udostępnienia przestrzeni w Internecie, gdzie inwentor opisuje dany projekt, przeprowadzenia transakcji i wstępnej weryfikacji uczestników. Aby przybliżyć, jak działa finansowanie społecznościowe, warto najpierw wyróżnić kilka modeli crowdfundingu.

Pierwszym rodzajem jest crowdfunding pożyczkowy, inaczej zwany crowdlendingiem. W jego ramach pomysłodawcy przedsięwzięcia pozyskują fundusze od inwestorów i zobowiązują się do zwrotu wpłaconej przez nich kwoty wraz z ustalonymi wcześniej odsetkami. Należy wskazać, że taka forma pożyczki jest korzystniejsza niż w typowej relacji pożyczkobiorca-bank. Crowdlending umożliwia obniżenie kosztów i ilości formalności.
Drugim rodzajem jest crowdfunding udziałowy, inaczej inwestycyjny. W ramach tego modelu przedsiębiorcy emitują akcje spółki, które następnie są oferowane inwestorom. Przez crowdinvesting wpłacający staje się częścią projektu, a tym samym korzysta z przyszłych sukcesów i zysków spółki.

Kolejnym rodzajem jest crowdfunding nie udziałowy, oparty o system nagród. W tym przypadku za wsparcie projektu pomysłodawca oferuje swoje dobra, usługi czy wyjątkowe upominki. W ten sposób działa platforma Kickstarter i Indiegogo.

Rozróżniamy też crowdfunding dotacyjny. Najczęściej stosowany jest przy organizacji zbiórek charytatywnych. Ten rodzaj opiera się na zasadzie darowizny. Donator przekazuje środki pieniężne na szczytny cel, bez świadczenia zwrotnego. Przykładem platformy opartej o ten sposób działania jest SiePomaga czy Causes.

Zgodnie z wytycznymi Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), platforma crowdfundingowa, to: „rozwiązanie cyfrowe udostępniane w Internecie otwartemu gronu odbiorców przez dostawcę usług crowdfundingowych, służące do prowadzenia zbiórek crowfdundingowych”(1). Natomiast platforma crowdfundingowa organizująca crowdfunding inwestycyjny – to „platforma służąca do prowadzenia crowdfundingu, w którym osoby biorące udział po stronie dostarczającej kapitał mają cele inwestycyjne”(2).

Platforma po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia (które w Polsce wydaje KNF) będzie mogła prowadzić działalność crowdfundingową na terytorium całej UE na zasadach określonych w Rozporządzeniu ECSP. Zezwolenie to powinno zawierać m.in. program działania, sposób udostępniania ofert czy opis mechanizmów kontroli wewnętrznej. Działalność platform różni się w zakresie finalizacji samej transakcji. Są platformy, które pozwalają na realizację przedsięwzięcia przy zebraniu dowolnej kwoty na dany cel. Jest to rodzaj elastycznego finansowania, którego plusem jest to, że pomysłodawca otrzyma jakąkolwiek pomoc. Negatywną stroną takiego podejścia do finansowania jest wysokie ryzyko, które wiąże się z możliwością braku realizacji celu głównego (ze względu na zbyt niskie dofinansowanie). Drugim rodzajem są platformy, które realizują przedsięwzięcia tylko pod warunkiem osiągnięcia celu, który został określony w projekcie. Platformy crowdfundingowe działają najczęściej na zasadzie prowizji, których wartość wynosi ok. 5–10% pozyskanego kapitału.

Ramy prawne

Finansowanie społecznościowe w Polsce dynamicznie się rozwija. W zależności od rodzaju finansowania, pozyskiwanie funduszy jest regulowane przez odpowiednie przepisy, w szczególności ustawy o zbiórkach publicznych, kodeksu cywilnego, kodeksu spółek handlowych i innych ustaw.

W odniesieniu do crowdfundingu inwestycyjnego i pożyczkowego zasady jego funkcjonowania zostały ujednolicone na poziomie unijnym wraz z wejściem w życie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskich dostawców usług w zakresie finansowania społecznościowego dla przedsiębiorstw (Rozporządzenia ECSP). Celem regulacji jest ułatwienie transgranicznego świadczenia usług crowdfundingowych i wprowadzenie wyższego standardu ochrony osób inwestujących. W świetle Rozporządzenia ECSP funkcjonalność crowdlendingu podlega szczegółowej regulacji jako indywidulane zarządzenie portfelem pożyczek, natomiast nie obejmuje kredytów konsumenckich.
Z finansowania społecznościowego mogą korzystać spółki akcyjne i komandytowo-akcyjne, które w ramach tego modelu emitują akcje oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, gdzie inwestorzy obejmują udziały w spółce. Rozporządzenie wprowadza wiele wymogów na podmioty zbierające środki w ramach crowdfundingu, między innymi konieczność korzystania z usług podmiotu prowadzącego zbiórkę, który uzyskał odpowiednie pozwolenie, ustalony został maksymalny próg finansowania, którego można dokonać bez sporządzenia prospektu emisyjnego, i który wynosi 5 mln euro w okresie 12 miesięcy, jak również obowiązek sporządzenia informacji dla inwestorów dotyczącej ryzyka i opłat związanych z finansowaniem społecznościowym.

Wskazana wyżej kwota 5 mln euro, została ustalona na podstawie progu funkcjonującego w większości państw UE na potrzeby zwolnienia ofert publicznych papierów wartościowych z obowiązku publikacji prospektu emisyjnego zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1129 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie prospektu, który ma być publikowany w związku z ofertą publiczną papierów wartościowych lub dopuszczeniem ich do obrotu na rynku regulowanym. W Polsce oferta nieprzekraczająca progu 1 mln EURO nie wymaga sporządzenia prospektu emisyjnego lub memorandum informacyjnego, pozostaje jedynie obowiązek publikacji dokumentu informacyjnego. Wejście w życie Rozporządzenia ECSP znacząco ułatwi zatem przedsiębiorcom pozyskiwanie kapitału w większej kwocie.

W związku z wyżej wspomnianym Rozporządzeniem ECSP, polski ustawodawca przygotowuje projekt ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych. W projekcie jako organ właściwy do nadzoru nad platformami crowdfundingowymi został wskazany KNF. Mają zostać też wprowadzone sankcje za nieprzestrzeganie przepisów, w szczególności za podawanie nieprawdziwych informacji w dokumentach emisyjnych. Projekt przewiduje możliwość obniżenia maksymalnego progu oferty jaką podmiot będzie mógł przeprowadzić za pośrednictwem platformy z 5 mln euro do 2,5 mln euro. Dzięki wprowadzonym regulacjom, crowdfunding ma zapewniać odpowiedni poziom bezpieczeństwa dla inwestorów, jednocześnie będąc prostym i szybkim sposobem pozyskania kapitału. Jednocześnie regulacja crowdfundingu ma być jednolita we wszystkich państwach członkowskich UE.

Crowdfunding staje się coraz bardziej cenionym sposobem pozyskiwania funduszy, potwierdzeniem tego jest funkcjonowanie Polskiego Towarzystwa Crowdfundingu. Taki model finansowania jest interesującym rozwiązaniem dla przedsiębiorców czy artystów, którzy potrzebują wsparcia finansowego dla swojej działalności. Dzięki finansowaniu społecznościowym każdy ma szansę na zdobycie zaufania inwestorów i realizację swojego pomysłu.

1. https://www.knf.gov.pl/dla_rynku/crowdfunding/platformy
(dostęp: 05.05.2022)

2. Ibidem.