Prawo Holdingowe

Od dnia 13.10.2022 r. w kodeksie spółek handlowych obowiązują długo wyczekiwane normy
dotyczące prawa spółek. Jest to największa nowelizacja ksh od ponad 20 lat, a zakres zmian jest tak
szeroki, że może dotyczyć tak naprawdę każdego podmiotu – począwszy od niewielkich spółek
działających głównie w takim obszarze jak prawo e-commerce, kończąc koncernach będących
liderami rynku.

Przepisy dla grup spółek

W art. 21 ¹ – art. 21 ¹⁶ ksh wprowadzona została kompleksowa regulacja dotycząca prawa
koncernowego. Nowe przepisy mają usprawnić zarządzanie grupami spółek. Mogą również wspomóc
prawników, których głównym obszarem aktywności zawodowej jest obsługa prawna firm.

Art. 21 ¹ ksh – uchwała o uczestnictwie i ujawnienie uczestnictwa
Samo poddanie się reżimowi prawa holdingowego jest opcjonalne. W celu uczestnictwa w grupie
spółek wymagane jest podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników/walne zgromadzenie spółki
zależnej.
Spółka zależna oraz spółka dominująca ujawniają w rejestrze swoje uczestnictwo w grupie. Dopiero
ujawnienie uczestnictwa uprawnia do działań lub zaniechań w określonym interesie grup spółek.

Art. 21 ¹ § 2 ksh – wiążące polecenie
Mechanizmem umożliwiającym sprawne wykorzystywanie zależności między spółkami jest wiążące
polecenie. Spółka dominująca może wydać spółce zależnej wiążące polecenie dotyczące prowadzenia
spraw spółki, jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek oraz inne przepisy nie stanowią
inaczej.
Istotną kwestią jest to, że wykonanie wiążącego w pewnych wypadkach może nawet prowadzić do
powstania szkody po stronie spółki zależnej.

Art. 21 ³ § 1 ksh – wykonanie wiążącego polecenia
Samo wydanie wiążącego polecenia nie prowadzi do obowiązku natychmiastowego jego wykonania.
Zarząd musi podjąć uchwałę o wykonaniu wiążącego polecenia.
Podjęcie uchwały o wykonaniu wiążącego polecenia jest co do zasady obowiązkiem – umożliwia się
jednak niepodjęcie takiej uchwały w określonych sytuacjach. Uchwała o odmowie wykonania
wiążącego polecenia wymaga uzasadnienia.

Art. 21 ⁴ ksh – odmowa wykonania wiążącego polecenia
Spółka zależna w niektórych przypadkach jest zobowiązana do podjęcia uchwały o odmowie
wykonania wiążącego polecenia. Taka uchwała powinna zostać podjęta np. w sytuacji, kiedy
wykonanie jeśli wykonanie wiążącego polecenia doprowadziłoby do niewypłacalności spółki zależnej
albo do zagrożenia niewypłacalnością dla tej spółki. Umowa albo statut spółki zależnej może
przewidywać również dodatkowe przesłanki odmowy wykonania polecenia.

Art. 21 ⁵ ksh – wyłączenie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem polecenia
Niektóre podmioty nie ponoszą odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego
polecenia. Są to m.in. członek zarządu i członek rady nadzorczej.

Art. 21 ⁶ , art. 21 ⁷ ksh – kompetencje spółki dominującej i jej organów względem spółki zależnej
Spółce dominującej przyznano uprawnienie do przeglądania ksiąg i dokumentów spółki zależnej. W
każdym czasie może ona również żądać udzielenia informacji.
Rada nadzorcza spółki dominującej co do zasady sprawuje stały nadzór nad realizacją interesu grupy
spółek przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek. Rada została też uprawniona do żądania
udostępnienia ksiąg i dokumentów oraz udzielenia informacji

Art. 21 ⁸ , art. 21 ⁹ ksh – obowiązki sprawozdawcze oraz możliwość badania rachunkowości
Zarząd spółki zależnej jest zobowiązany do sporządzenia sprawozdania o powiązaniach umownych
oraz do przedstawienia ich zgromadzeniu wspólników/walnemu zgromadzeniu. W takim
sprawozdaniu wskazuje się przede wszystkim wiążące polecenia wydane spółce zależnej.
Ustawodawca rozszerzył również istniejące dotychczas prawa mniejszości. Wspólnicy/akcjonariusze
mniejszościowi spółki zależnej, którzy reprezentują co najmniej 10% kapitału zakładowego mogą
zwrócić się do sądu z wnioskiem o wyznaczenie firmy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości
oraz działalności grupy spółek.

Art. 21 ¹⁰ , art. 21 ¹¹ ksh – przymusowy odkup i wykup
W nowelizacji znalazły się również normy dotyczące sell-outu. Wspólnicy/akcjonariusze
mniejszościowi spółki zależnej, którzy reprezentują nie więcej niż 10% kapitału zakładowego mogą
żądać umieszczenia w porządku obrad podjęcia uchwały o przymusowym odkupie ich udziałów/akcji.
Z kolei zgromadzenie wspólników/walne zgromadzenie spółki zależnej może podjąć uchwałę o
przymusowym wykupie udziałów/akcji wspólników lub akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż
10% kapitału zakładowego.

Odpowiedzialność spółki dominującej za szkodę

Wiążące polecenie wydane przez spółkę dominującą może wywołać szkodę. Ustawodawca
zdecydował sią na uregulowanie odpowiedzialności spółki dominującej względem spółki zależnej,
wspólników/akcjonariuszy spółki zależnej oraz wierzyciela spółki zależnej.
Względem spółki zależnej spółka dominująca odpowiada za szkodę wyrządzoną wykonaniem
wiążącego polecenia.
Wobec wspólników/akcjonariuszy spółki mniejszościowej podstawą odpowiedzialności jest obniżenie
wartości udziałów/akcji spowodowane wykonaniem wiążącego polecenia, jednakże roszczenie
wygasa, jeżeli spółka dominująca naprawi w całości wyrządzoną spółce zależnej szkodę.
Z kolei odpowiedzialność wobec wierzyciela spółki zależnej uwarunkowana jest poniesieniem przez
niego szkody powstałej wskutek wykonania wiążącego polecenia oraz bezskuteczność egzekucji
przeciwko spółce zależnej.

Art. 21 ¹⁵ ksh – ustanie uczestnictwa w grupie spółek
Ustawodawca przyznaje spółce zależnej możliwości „wyjścia” z grupy spółek. Zgromadzenie
wspólników/walne zgromadzenie spółki zależnej może podjąć uchwałę o ustaniu uczestnictwa w
grupie. Wydaje się, że uczestnictwo w grupie w niektórych układach sytuacyjnych może być dla
spółki zależnej po prostu uciążliwe a organ właścicielski zadecyduje, że spółka powinna być bardziej
niezależna i rozwijać się w innym kierunku, korzystając z innych możliwości, np. takich jak
crowdfunding czy wsparcie prawne dla start-upów.
Uczestnictwo w grupie może zakończyć się również poprzez złożenie oświadczenia przez spółkę
dominującą.