Sygnaliści – ustawa o ochronie sygnalistów

Dnia 19 czerwca 2024 r. Prezydent podpisał ustawę z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów.

Kim jest sygnalista?

Sygnalistą, zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy, jest osoba fizyczna, która zgłasza lub publicznie ujawnia informację o naruszeniu prawa, uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Dotyczy to różnych kategorii osób, w tym: pracowników, pracowników tymczasowych, osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (na przykład na umowie cywilnoprawnej), przedsiębiorców, prokurentów, akcjonariuszy, wspólników, członków organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, osób pracujących pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, stażystów, wolontariuszy, praktykantów, funkcjonariuszy (zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy różnych służb) oraz żołnierzy (zgodnie z art. 2 pkt 39 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny).

Dodatkowo, zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy, sygnalistą jest również osoba fizyczna, która uzyskała informacje o naruszeniu prawa w związku z pracą przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego będącego podstawą świadczenia pracy, usług, pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na jego rzecz, a także po zakończeniu takiego stosunku lub pełnienia służby w podmiocie prawnym.

Ustawa o sygnalistach – od kiedy zacznie obowiązywać?

Ustawa, z nielicznymi wyjątkami, wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia jej w Dzienniku Ustaw, co prawdopodobnie nastąpi w najbliższym czasie. Należy jednak zaznaczyć, że zmiany wprowadzone przez Sejm wykluczają ochronę sygnalistów w zakresie prawa pracy.

Przypominamy, że obowiązek wdrożenia przepisów ustawy spoczywa na pracodawcach, którzy na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku zatrudniają co najmniej 50 osób, niezależnie od formy zatrudnienia (umowa o pracę, umowy cywilnoprawne, w tym zlecenie oraz umowy o dzieło, B2B). Próg ten nie dotyczy podmiotów prawnych prowadzących działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych, przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu oraz ochrony środowiska.

Ustawa nakłada na wyżej wymienione podmioty liczne obowiązki, w szczególności:

1. ustanowienie wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń;
2. opracowanie procedury zgłoszeń w organizacji;
3. prowadzenie rejestru zgłoszeń;
4. prowadzenie postępowań wyjaśniających w ustalonych terminach;
5. zapewnienie ochrony sygnalistów, w tym zakaz działań odwetowych wobec osób zgłaszających naruszenia.

Podsumowanie

Warto zaznaczyć, że jest to nowa ustawa stanowi kluczową regulację mającą na celu nie tylko eliminację patologii związanych z naruszeniami prawa Unii Europejskiej, lecz także wspieranie uczciwości i transparentności w działalności gospodarczej oraz publicznej administracji. Wprowadzenie tych przepisów ma zapewnić większą ochronę sygnalistom, którzy ujawniają nieprawidłowości. Ustawa ma również na celu zwiększenie przejrzystości w działaniu instytucji oraz firm.