Nowa ustawa o zawodzie psychologa coraz bliżej – co się zmieni?

Nowa ustawa o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologów, przyjęta przez Radę Ministrów w maju 2025 roku, to długo wyczekiwana regulacja, która ma na celu uporządkowanie chaosu prawnego wokół zawodu psychologa w Polsce. Jedną z kluczowych zmian jest utworzenie obowiązkowego samorządu zawodowego psychologów. Zgodnie z założeniami projektu, każda osoba wykonująca zawód psychologa będzie musiała być wpisana do rejestru psychologów. Tym samym przynależność stanie się obligatoryjna, co oznacza, że nie będzie już możliwe wykonywanie zawodu poza strukturami organizacyjnymi nowo utworzonego organu. Samorząd ma mieć charakter niezależnej korporacji zawodowej, działającej na zasadach zbliżonych do izb lekarskich czy rad adwokackich.

Samorząd będzie odpowiedzialny m.in. za ustalanie standardów wykonywania zawodu, prowadzenie postępowań dyscyplinarnych, organizację kształcenia ustawicznego oraz reprezentowanie interesów zawodowych psychologów na forum publicznym. Będzie on także sprawował nadzór nad przestrzeganiem zasad etyki i jakości usług świadczonych przez psychologów. Struktura samorządu ma obejmować zarówno organy centralne, jak i regionalne rady psychologów, które będą decydować o wpisie na listy zawodowe i prowadzić bieżącą kontrolę działalności psychologów w danym regionie.

Wpis na Regionalną Listę Psychologów jako warunek wykonywania zawodu

Jedną z fundamentalnych zmian wynikających z projektu jest wprowadzenie Regionalnych List Psychologów. Aby móc legalnie wykonywać zawód, konieczne będzie uzyskanie wpisu na taką listę, prowadzoną przez właściwą terytorialnie regionalną radę psychologów. Wpis będzie możliwy jedynie dla osób, które ukończyły jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia. Rejestr ma charakter publiczny, co oznacza, że każda zainteresowana osoba będzie mogła sprawdzić, czy dany psycholog posiada wymagane uprawnienia.

Projekt przewiduje również wprowadzenie zamkniętego katalogu świadczeń psychologicznych. Oznacza to, że tylko osoby z odpowiednim wpisem będą mogły legalnie prowadzić diagnostykę, terapię, interwencję kryzysową, wydawać opinie psychologiczne oraz prowadzić działalność naukową i dydaktyczną w dziedzinie psychologii. Zawężenie dostępu do świadczeń psychologicznych ma na celu ochronę pacjentów przed osobami nieuprawnionymi, które często bez żadnych kwalifikacji oferują wsparcie psychiczne pod różnymi nazwami.

Odpowiedzialność dyscyplinarna i karna – nowe instrumenty nadzoru

Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie surowych regulacji dotyczących odpowiedzialności zawodowej. Psychologowie, którzy naruszą zasady etyki zawodowej, będą mogli zostać pociągnięci do odpowiedzialności dyscyplinarnej przed sądami dyscyplinarnymi samorządu. Możliwe kary to m.in. upomnienie, nagana, kara pieniężna, zawieszenie prawa do wykonywania zawodu na czas określony, a w najcięższych przypadkach – całkowite pozbawienie prawa do wykonywania zawodu. Procedura dyscyplinarna będzie miała charakter wewnętrzny i będzie opierać się na odrębnych zasadach, jednak z poszanowaniem prawa do obrony i zasad sprawiedliwego procesu.

Ustawa przewiduje także odpowiedzialność karną za bezprawne posługiwanie się tytułem psychologa oraz za świadczenie usług psychologicznych bez uprawnień. Tego rodzaju przestępstwo będzie zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności. Zmiany te mają zapewnić wyższy poziom ochrony osób korzystających z pomocy psychologicznej i wyeliminować z rynku osoby niekompetentne lub celowo wprowadzające w błąd co do swoich kwalifikacji.

Jednolite standardy i nowe zasady uznawania kwalifikacji

Nowa ustawa zakłada również stworzenie jednolitych standardów wykonywania zawodu psychologa na terenie całego kraju. Będzie to dotyczyć nie tylko kwalifikacji formalnych, ale także zasad prowadzenia dokumentacji, warunków lokalowych świadczenia usług, etyki zawodowej oraz wymagań dotyczących doskonalenia zawodowego. Projekt przewiduje obowiązek ciągłego podnoszenia kwalifikacji przez psychologów, a samorząd będzie organizował szkolenia, konferencje i kursy akredytowane.

Ważnym elementem ustawy jest także uspójnienie zasad uznawania zagranicznych kwalifikacji zawodowych. Osoby, które uzyskały tytuł psychologa za granicą, będą mogły starać się o wpis na Regionalną Listę Psychologów, jednak pod warunkiem spełnienia ściśle określonych wymogów formalnych oraz uzyskania decyzji o uznaniu kwalifikacji. Jest to krok w stronę integracji z systemem uznawania zawodów regulowanych w Unii Europejskiej i może ułatwić mobilność zawodową psychologów.

Vacatio legis i głosowanie w Sejmie – co dalej z ustawą?

Ustawodawca przewidział stosunkowo długie vacatio legis – aż dwa lata i trzy miesiące od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Ma to na celu umożliwienie psychologom przygotowania się do nowych wymagań, stworzenie struktur organizacyjnych samorządu, uruchomienie procedur rejestracyjnych oraz wdrożenie nowego systemu nadzoru i odpowiedzialności zawodowej. Przez ten czas osoby już wykonujące zawód psychologa będą zobowiązane do uzyskania wpisu na listę oraz zapoznania się z nowym kodeksem etyki.

Na dzień dzisiejszy projekt znajduje się w końcowej fazie prac parlamentarnych. Głosowanie w Sejmie nad całością ustawy przewidziane jest na drugą połowę lipca 2025 roku. Jeśli projekt zostanie przyjęty przez posłów, trafi do Senatu, a następnie do podpisu Prezydenta. Jeżeli wszystko przebiegnie zgodnie z harmonogramem, nowe przepisy zaczną obowiązywać w ostatnim kwartale 2027 roku.

Podsumowanie – rewolucja w zawodzie psychologa

Projekt ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów to jeden z najważniejszych aktów prawnych dotyczących ochrony zdrowia psychicznego w Polsce. Regulacja ta wprowadza szereg istotnych zmian, które mają na celu uporządkowanie rynku usług psychologicznych, zapewnienie wysokiego poziomu kompetencji zawodowych oraz ochronę pacjentów. Obowiązkowa przynależność do samorządu, jednolite standardy, surowa odpowiedzialność zawodowa i karna oraz zamknięty katalog świadczeń psychologicznych to tylko niektóre z nadchodzących zmian. Wprowadzenie nowej ustawy będzie wymagało od środowiska psychologicznego nie tylko dostosowania się do nowych przepisów, ale również aktywnego udziału w tworzeniu i funkcjonowaniu nowego samorządu zawodowego. Dla pacjentów oznacza to przede wszystkim większą pewność i bezpieczeństwo w korzystaniu z pomocy psychologicznej.