Jednoosobowi przedsiębiorcy objęci ochroną jak konsumenci – nowe przepisy od 1 stycznia 2021 r.

Od 1 stycznia 2021 roku wchodzą w życie nowe przepisy regulujące branżę e-commerce, które będą miały bardzo duże znaczenie praktyczne, głównie dla sklepów internetowych. Nowelizacja wprowadza bowiem nową kategorię podmiotów występujących w handlu – jednoosobowych przedsiębiorców, którzy dokonują transakcji niezwiązanej bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą. Podmioty takie będą traktowane jak konsumenci, chociażby w zakresie rękojmi czy konsumenckiego prawa odstąpienia od umowy, co wiąże się z wieloma zmianami dla sprzedawców i nowymi uprawnieniami dla takich kupujących.

Quasi-konsument jako nowa kategoria podmiotów

Nowelizacja wprowadzona została ustawą z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych ¹ . Art. 1 i 55 tej ustawy wprowadza nową kategorię podmiotów, którą można określić jako quasi-konsument. Zgodnie z ustawą chodzi o „osobę fizyczną zawierającą umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej”.

Definicja nie jest jednoznaczna i można podejrzewać, że będzie powodować problemy identyfikacyjne. Odwołanie się do CEIDG należy uznać za słuszne, jakkolwiek z wielu powodów niewystarczające. Sygnalizacyjnie można jedynie wskazać, że często przedsiębiorcy posługują się kodami PKD (Polska Klasyfikacja Działalności) niejako „na zapas”, wpisując więcej kategorii niż te, z których korzystają. Odwołanie się do głównej kategorii prowadzonej działalności problemu nie rozwiązuje. Dodatkowo nie każdy zakup będzie można łatwo skategoryzować. Przykładowo zakup roweru przez przedsiębiorcę zajmującego się programowaniem będzie zapewne można uznać za zakup niezwiązany z prowadzoną działalnością, ale już w zakresie artykułów biurowych czy nawet herbaty sytuacja jest bardziej skomplikowana. Problem powstaje zatem zarówno na płaszczyźnie podmiotowej jak i przedmiotowej identyfikacji danej umowy.

Zmiany dotyczące rękojmi

W pierwszej kolejności należy wskazać, że do quasi-konsumentów znajdą w pełni zastosowanie przepisy dotyczące rękojmi. W takiej sytuacji sprzedawca będzie odpowiadał wobec kupującego za wady fizyczne i prawne rzeczy, w tym zobowiązany będzie zgodnie z wolą quasi-konsumenta do naprawy bądź wymiany rzeczy. Możliwe będzie także złożenie przez quasi-konsumenta oświadczenia o obniżeniu ceny, a w przypadku wady istotnej – o odstąpieniu od umowy. Nie znajdą zastosowania także przepisy o utracie uprawnień z rękojmi w razie niezbadania rzeczy po jej dostarczeniu.

Jednakże nowy art. 5564 Kodeksu cywilnego wprowadza furtkę dla sprzedających – w stosunku do quasi-przedsiębiorców będzie możliwe ograniczenie lub wyłączenie przepisów dotyczących rękojmi. Należy to jednak prawidłowo implementować w regulaminach sklepów i umowach.

Klauzule niedozwolone obejmą quasi-konsumentów

Nowy art. 3855 Kodeksu cywilnego obejmuje ochroną przewidzianą przez przepisy dotyczące niedozwolonych postanowień wzorców umownych także quasi-konsumentów. Oznacza to, że wobec tego rodzaju podmiotów nie mogą być stosowane postanowienia zaliczane do kategorii klauzul abuzywnych, czyli kształtujące jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Obecnie w wielu regulaminach sklepów internetowych czy umowach znajdują się różnego rodzaju postanowienia wyłączające odpowiedzialność sprzedawcy, przyznające mu prawo wypowiedzenia umowy w dowolnym momencie czy wyłączające swoją odpowiedzialność w przypadku utraty przesyłki przez przewoźnika – po nowelizacji takie postanowienia nie mogą dotyczyć quasi-konsumentów.

Konsumenckie prawo odstąpienia od umowy

Nowelizacja wprowadziła art. 38a do ustawy o prawach konsumenta, który rozciąga w całości przepisy dotyczące konsumenckiego prawa do odstąpienia od umowy na quasi-konsumentów. To istotna zmiana dla sprzedawców i kupujących, bowiem umożliwia zwrot produktu bez podania jakiejkolwiek przyczyny, co w obrocie profesjonalnym do tej pory bywało rzadkością. Można ostrożnie przyjąć, że nie powstaje ryzyko zwrotu produktów zamawianych hurtowo – bo przecież zamówienie hurtowe jest charakterystyczne dla produktów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – jakkolwiek nie zawsze będzie do sytuacja zero-jedynkowa.

Podsumowanie

Wprowadzone zmiany, chociaż mogą wydawać się niewielkie (ustawa dodaje zasadniczo cztery artykuły), mają kluczowe znaczenie i szeroki zasięg oddziaływania na przedsiębiorców. W związku z nowelizacją sprzedawcy powinni dokonać analizy swoich regulaminów i wzorców umów, w szczególności pod kątem klauzul abuzywnych, a także zadbać o wyłączenie stosowania przepisów o rękojmi wobec quasi-konsumentów, jeżeli nie chcą odpowiadać na tej podstawie. Równie istotne jest dopilnowanie wszelkich obowiązków informacyjnych związanych z konsumenckim prawem do odstąpienia od umowy, gdyż w przeciwnym razie może dojść chociażby do wydłużenia terminów realizacji uprawnień przyznanych w ustawie. Za wprowadzonymi zmiana dokumentacji powinna pójść także zmiana procedur przyjmowania reklamacji czy zwracanych produktów, w tym ustalenie sposobu identyfikacji drugiej strony umowy.

 ^{Dz.U. 2019 poz. 1495, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001495}