Changes in consumer law

Zmiany w prawie konsumenckim, które weszły w życie w dniu 1 stycznia 2023 r., wynikają nie tylko z analizowanej przez nas w poprzednim wpisie dyrektywy Omnibus, ale również są one związane z implementacją dyrektywy cyfrowej i towarowej. Jest to ważny temat nie tylko dla konsumentów i przedsiębiorców, ale również dla prawników świadczących obsługę prawną e – commerce.

Znowelizowane przepisy zmieniają zasady reklamacji towarów przez konsumentów i quasi – konsumentów oraz wprowadzają odrębne procedury reklamacyjne dla treści cyfrowych. Istotne modyfikacje zostały również wprowadzone w zakresie definicji. Usługa cyfrowa została zdefiniowana jako „usługa pozwalająca konsumentowi na:

• wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie lub dostęp do danych w postaci cyfrowej;
• wspólne korzystanie z danych w postaci cyfrowej, które zostały przesłane lub wytworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi;
• inne formy interakcji za pomocą danych w postaci cyfrowej”

Z kolei towar z elementami cyfrowymi rozumiany jest jako „towar zawierający treść cyfrową lub usługę cyfrową lub z nimi połączony w taki sposób, że brak treści cyfrowej lub usługi cyfrowej uniemożliwiłby jego prawidłowe funkcjonowanie.”

Na marginesie warto zaznaczyć, iż obowiązująca uprzednio definicja towaru cyfrowego, została zachowana w niezmienionym stanie.

Powyższe rozróżnienie istotne jest w perspektywie wprowadzonego wyłączenia – ustawy nie stosuje się do umów o dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, jeżeli konsument nie jest zobowiązany do świadczeń innych niż dostarczanie danych osobowych, a dane te są przetwarzane przez przedsiębiorcę wyłącznie w celu wykonania umowy lub obowiązku ustawowego.

Co istotne – ustawa skraca termin, w ciągu którego przedsiębiorca zobowiązany jest udzielić odpowiedzi na reklamację (z 30 dni na 14 dni).

Najbardziej zauważalne zmiany – z perspektywy nie tylko konsumentów, ale również kancelarii prawnych i prawników obsługujących sklepy internetowe – dotyczą jednak regulacji rękojmi. Od 1 stycznia 2023 r. rękojmie względem konsumentów będzie regulować wyłącznie ustawa o prawach konsumenta, a nie jak miało to miejsce dotychczas – kodeks cywilny. Nowe zasady dotyczące rękojmi wprowadzają nowe kryterium, kiedy aktualizują się obowiązki przedsiębiorcy względem konsumentów – w przypadku braku zgodności towaru z umową. Ustawa wyliczyła przykładowo co należy rozumieć przez zgodność towaru z umową. Świadczą o tym w szczególności:

• opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność i funkcjonalność, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również kompatybilność, interoperacyjność i dostępność aktualizacji;
• przydatność do szczególnego celu, do którego jest potrzebny konsumentowi, o którym konsument powiadomił przedsiębiorcę najpóźniej w chwili zawarcia umowy i który przedsiębiorca zaakceptował.

Ponadto, aby towar był uznany za zgodny z umową musi:
• nadawać się do celów, do których zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa, norm technicznych lub dobrych praktyk;
• występować w takiej ilości i mieć takie cechy, w tym trwałość i bezpieczeństwo, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również funkcjonalność i kompatybilność, jakie są typowe dla towaru tego rodzaju i których konsument może rozsądnie oczekiwać, biorąc pod uwagę charakter towaru oraz publiczne zapewnienie złożone przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, w szczególności w reklamie lub na etykiecie, chyba że przedsiębiorca wykaże, że:
◦ nie wiedział o danym publicznym zapewnieniu i oceniając rozsądnie, nie mógł o nim wiedzieć,
◦ przed zawarciem umowy publiczne zapewnienie zostało sprostowane z zachowaniem warunków i formy, w jakich publiczne zapewnienie zostało złożone, lub w porównywalny sposób,
◦ publiczne zapewnienie nie miało wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy;
• być dostarczany z opakowaniem, akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać;
• być takiej samej jakości jak próbka lub wzór, które przedsiębiorca udostępnił konsumentowi przed zawarciem umowy, i odpowiadać opisowi takiej próbki lub takiego wzoru.

Jeśli konsument najpóźniej w chwili zawarcia umowy zostanie poinformowany wyraźnie, że konkretna cecha towaru odbiega od wymogów zgodności z umową oraz wyraźnie i odrębnie zaakceptuje brak konkretnej cechy towaru, przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności za brak zgodności towaru z umową. Przedsiębiorca będzie także odpowiadał za brak zgodności z towaru wynikający z niewłaściwego zamontowania towaru, jeśli sam lub na jego zlecenie było dokonywane lub wynikało ono z błędów w instrukcji.

Przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności towaru z umową istniejący w chwili jego dostarczenia i ujawniony w ciągu dwóch lat od tej chwili, chyba że termin przydatności towaru do użycia, określony przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, jest dłuższy. Przy czym, ustawa zawiera domniemanie, że brak zgodności towaru istniał w chwili jego dostarczenia, o ile nie zostanie udowodnione inaczej lub domniemania tego nie można pogodzić ze specyfiką towaru lub charakterem braku zgodności towaru z umową. Oczywiście termin powyższy nie dotyczy sytuacji podstępnego zatajenia wady przez przedsiębiorcę.

Zmieniają się także uprawnienia konsumentów w przypadku niezgodności towaru z umową. Konsument w takim przypadku może:
• żądać naprawy towaru;
• żądać wymiany towaru;
• złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy, w przypadku gdy:
– przedsiębiorca odmówić doprowadzenia towaru do zgodności z umową;
– przedsiębiorca nie doprowadził towaru do zgodności z umową;
– brak zgodności towaru z umową występuje nadal, mimo że przedsiębiorca próbował doprowadzić towar do zgodności z umową;
– brak zgodności towaru z umową jest na tyle istotny, że uzasadnia obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy bez uprzedniego skorzystania z żądania naprawy lub wymiany towaru;
– z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynika, że nie doprowadzi on towaru do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta.

Ustawa jednakże przewiduje odrębne zasady dotyczące rękojmi z umów o dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej.

Na przedsiębiorców został nałożony obowiązek niezwłocznego po zawarciu umowy dostarczenia treści/usługi cyfrowej, chyba że strony uzgodniły inaczej. Ustawa ponadto wskazuje co należy uznawać za dostarczenie:
• treści cyfrowej – moment, gdy treść cyfrowa lub środek, który pozwala na uzyskanie dostępu do treści cyfrowej lub pobranie treści cyfrowej, zostały udostępnione konsumentowi lub fizycznemu lub wirtualnemu urządzeniu, które konsument wybrał samodzielnie w tym celu, lub gdy konsument lub takie urządzenie, uzyskali do niej dostęp;
• usługi cyfrowej – moment, gdy konsument lub fizyczne lub wirtualne urządzenie, które konsument wybrał samodzielnie w tym celu, uzyskali do niej dostęp.

Przedsiębiorcy zobowiązani są również do dostarczenia treści lub usługi cyfrowej w najnowszej wersji dostępnej w chwili zawarcia umowy, chyba że strony postanowiły inaczej.

Jeśli przedsiębiorca nie zastosuje się do powyższych nakazów, a konsument wezwie go bezskutecznie do dostarczenia treści lub usługi cyfrowej, konsumentowi będzie przysługiwało prawo odstąpienia od umowy. Ustawa wymienia również przypadki, gdy odstąpienie od umowy jest możliwe przez konsumenta bez konieczności wezwania. Przede wszystkim, warto zwrócić uwagę na sytuację, w której konsument i przedsiębiorca uzgodnili lub z okoliczności zawarcia umowy wyraźnie wynika, że określony termin dostarczenia treści cyfrowej lub usługi cyfrowej miał istotne znaczenie dla konsumenta, a przedsiębiorca nie dostarczył ich w tym terminie. Może mieć to niebagatelne znaczenie dla podmiotów dostarczających np. oprogramowanie komputerowe.

Co istotne, przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności za brak zgodności treści lub usługi cyfrowej z umową wynikający z braku aktualizacji, wyłącznie jeżeli:
• poinformował konsumenta o aktualizacji i konsekwencjach jej niezainstalowania;
• niezainstalowanie lub niewłaściwa instalacja aktualizacji nie wynikały z błędów w instrukcji instalacji dostarczonej przez przedsiębiorcę.

Kolejną okolicznością wyłączającą odpowiedzialność przedsiębiorcy za brak zgodności z umową, jest poinformowanie konsumenta, najpóźniej w chwili zawarcia umowy, że konkretna cecha treści cyfrowej lub usługi cyfrowej odbiega od wymogów zgodności z umową, oraz wyraźne i odrębne zaakceptowanie braku konkretnej cechy treści cyfrowej lub usługi cyfrowej.

Rękojmia trwa przez 2 lata od dostarczenia jednorazowo lub w częściach treści lub usługi cyfrowej, w zależności od przyjętego modelu. Ustawa wprowadza domniemanie, że brak zgodności z umową, który ujawnił się przed upływem roku od chwili dostarczenia treści lub usługi cyfrowej, istniał już w chwili ich dostarczenia konsumentowi.

Przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności z umową treści cyfrowej lub usługi cyfrowej dostarczanych w sposób ciągły, który wystąpił lub ujawnił się w czasie, w którym zgodnie z umową miały być dostarczane. W tym przypadku również wprowadzono domniemanie, że brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową wystąpił w tym czasie, jeżeli w tym czasie się ujawnił.

Powyższe domniemania nie dotyczy jednak sytuacji, gdy:
• środowisko cyfrowe konsumenta nie jest kompatybilne z wymaganiami technicznymi, o których przedsiębiorca poinformował go w sposób jasny i zrozumiały przed zawarciem umowy;
• konsument, poinformowany w jasny i zrozumiały sposób przed zawarciem umowy o obowiązku współpracy z przedsiębiorcą, w rozsądnym zakresie i przy zastosowaniu najmniej uciążliwych dla siebie środków technicznych, w celu ustalenia, czy brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową w odpowiednim czasie wynika z cech środowiska cyfrowego konsumenta, nie wykonuje tego obowiązku.