Register of work contracts, a new tool in the hands of ZUS from 1 January 2021.

As of 1 January 2021, new regulations came into force that may significantly affect the existing practice of hiring employees on civil law contracts. We are talking about the register of work contracts, to which contracts concluded since January are to be compulsorily reported. What obligations does this change mean for employers, how does it affect employees and what risks does it pose?

Cel wprowadzanych zmian

Zmiana została wprowadzona przez ustawę z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw ¹ (dalej „ustawa”), co już na pierwszy rzut oka rodzi pewne wątpliwości co do rzeczywistej woli ustawodawcy. Zdaniem prof. Gertrudy Uścińskiej, prezes ZUS, nowa ustawa ma na celu ułatwić ustalanie podmiotów uprawnionych do świadczeń postojowych, gdyż dotychczas, z powodu braku stosownego rejestru, ustalanie podmiotów uprawnionych było problematyczne. Przedsiębiorcy i pracownicy mają jednak obawy, że nowa regulacja ma stanowić dla ZUS narzędzie do kontrolowania i podważania zawieranych umów o dzieło, przez co będą one musiały zostać przekwalifikowane na oskładkowane umowy zlecenia lub umowy o pracę. Podnoszenie kosztów zatrudnienia w czasach kryzysu spowodowanego pandemią COVID-19 oceniane jest jako nieprzemyślane i groźne dla gospodarki.

Obowiązek zgłoszeń

Sam obowiązek zgłaszania umów o dzieło został wprowadzony przez ustawę poprzez dodanie nowego ust. 17 do obowiązującego art. 36 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:

„Płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje Zakład o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy”. 

Samo zgłoszenie ma być stosunkowo proste, możliwe do wykonania drogą elektroniczną, przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS, a formularz umożliwiający zgłoszenie przyjmie nazwę ZUS RUD. W formularzu będzie można wskazać maksymalnie 10 umów zwartych z jednym wykonawcą, z tym, że dla każdego wykonawcy zgłoszenia należy dokonać oddzielnie.

Co ważne, obowiązek nie będzie jednak obejmować umów o dzieło zawieranych z własnym pracodawcą, gdyż w takiej sytuacji istnieje już podstawa oskładkowania w postaci składek wynikających z zawartej umowy o pracę.

Podsumowanie

Wprowadzone zmiany mają na celu umożliwienie organom lepszą ocenę osób uprawnionych do uzyskania świadczenia postojowego, związanego z przeciwdziałaniem skutkom pandemii COVID-19. Powstaje jednak pytanie, czy nowe narzędzie nie stanie się powodem zbyt rygorystycznych kontroli, a w konsekwencji próby przekwalifikowywania umów o dzieło na inne, oskładkowane umowy. Takie działanie doprowadzi do zwiększenia kosztów zatrudnienia pracownika, co w obecnej, trudnej sytuacji na rynku pracy, może mieć bardzo niekorzystne skutki. Pozostaje zatem mieć nadzieję, że nowy rejestr przyniesie pracodawcom i pracownikom same korzyści i nie wpłynie negatywnie na sposób funkcjonowania różnych gałęzi gospodarki.

¹ Dz.U. 2020 poz. 568