Prawo komunikacji elektronicznej

Czym jest ustawa Prawo komunikacji elektronicznej?

10 listopada 2024 r. weszło w życie Prawo komunikacji elektronicznej (PKE). Jest to nowa regulacja, która zastępuje ustawę z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne i implementuje unijne przepisy. Jej celem jest kompleksowe uregulowanie rynku komunikacji elektronicznej w Polsce, obejmując kwestie działalności operatorów, zarządzania częstotliwościami, a także ochrony konsumentów.

Kogo dotyczy ustawa o komunikacji elektronicznej?

PKE obejmuje szeroki zakres podmiotów działających w sektorze komunikacji elektronicznej. Dotyczy ona nie tylko tradycyjnych dostawców usług telekomunikacyjnych, ale także nowoczesnych form komunikacji. Kluczowe grupy, których dotyczy ustawa, to:

1. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni – to tradycyjni dostawcy usług telekomunikacyjnych,
   tacy jak operatorzy telefonii komórkowej, stacjonarnej oraz dostawcy Internetu.
2. Podmioty świadczące publicznie dostępne usługi komunikacji interpersonalnej niewykorzystujące numerów – to istotne rozszerzenie wprowadzone przez ustawę. Dotyczy nowoczesnych form komunikacji elektronicznej, takich jak:

• Komunikatory internetowe (np. WhatsApp, Signal),
• Skrzynki e-mail (np. Gmail, Yahoo Mail),
• Narzędzia do prowadzenia rozmów audio i wideo (np. Zoom, Microsoft Teams),
• Formularze kontaktowe na stronach internetowych, które umożliwiają przesyłanie wiadomości bez użycia numeru telefonu.

Co wprowadza PKE?

Najważniejsze nowości i zmiany przewidziane przez ustawę obejmują min.:

I. Nowe obowiązki w zakresie ochrony konsumentów

• Nowe przepisy ułatwią zawieranie i rozwiązywanie umów o świadczenie usług komunikacji elektronicznej. Przewidują m.in. możliwość zdalnej identyfikacji abonenta, co przyspieszy proces zawierania umów. Wprowadzone zostanie także zwięzłe podsumowanie warunków umowy, które poprawi przejrzystość dokumentów. Niewyjaśnione wątpliwości co do treści umowy będą rozstrzygane na korzyść konsumenta.
• Ułatwienia w przedłużaniu umów: Operatorzy mają obowiązek informowania konsumentów o warunkach automatycznego przedłużenia umowy oraz o najkorzystniejszych pakietach usług. Konsument może wypowiedzieć przedłużoną umowę w każdym czasie z miesięcznym okresem wypowiedzenia.

II. Porównywarki usług telekomunikacyjnych

Ustawa wprowadza obowiązek zapewnienia użytkownikom dostępu do bezpłatnego narzędzia, które umożliwi porównanie ofert usług dostępu do Internetu oraz komunikacji interpersonalnej. Dzięki temu konsumenci będą mogli łatwiej wybrać najlepszą ofertę, co przyczyni się do wzrostu konkurencyjności na rynku. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE) ma monitorować, czy dostępne na rynku porównywarki spełniają standardy, a w razie potrzeby zapewni własne narzędzie.

III. Direct billing

Ustawa reguluje tzw. direct billing – czyli bezpośrednie obciążenie rachunku użytkownika za usługi cyfrowe, która pozwala konsumentom na dokonywanie zakupów przez urządzenia mobilne, a opłaty są bezpośrednio doliczane do ich rachunku telefonicznego lub potrącane z salda na kartach pre-paid. Operator musi uzyskać zgodę na taką usługę, w tym możliwość ustalenia limitu wydatków.

IV. Zwrot środków z doładowań pre-paid

Korzystne zmiany dotyczą użytkowników usług pre-paid. W razie wygaśnięcia ważności konta, będą oni mieli prawo do zwrotu niewykorzystanych środków, co wcześniej było niemożliwe.

V. Zakaz umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa

Aby przeciwdziałać nieuczciwym praktykom, wprowadza się zakaz zawierania umów na usługi telekomunikacyjne poza lokalem przedsiębiorstwa (np. podczas wizyt domowych). Ma to na celu ochronę konsumentów przed nadużyciami.

Newslettery oraz ochrona danych osobowych

I. Nowa ustawa ujednolica zasady dotyczące zbierania zgód na działania marketingowe, w tym na wysyłanie newsletterów, oraz reguluje kwestie związane z plikami cookies. Przede wszystkim wprowadza spójne wymogi dotyczące uzyskiwania zgody od użytkowników na przechowywanie i dostęp do informacji w ich urządzeniach końcowych, co obejmuje także zgody na działania marketingowo-handlowe.

II. Wysyłanie newsletterów:

• Podmioty wysyłające newslettery muszą uzyskać wyraźną i dobrowolną zgodę na przetwarzanie danych w celach marketingowych. PKE wymaga, aby zgoda była jasna, a użytkownik wiedział, jak oraz w jakich celach przetwarzane są jego dane. Ponadto użytkownik musi mieć możliwość rezygnacji z usługi w dowolnym momencie. W praktyce oznacza to, że każdy bezpośredni kontakt marketingowy w ramach komunikacji elektronicznej będzie wymagał zgody odbiorcy (model opt-in).
• Nowe przepisy praktycznie eliminują możliwość realizacji tzw. cold calli i cold maili bez uprzedniej zgody odbiorcy.

III. Czy konieczne jest ponowne odebranie zgody na zapis na newsletter?
Jeśli zapis na newsletter odbył się zgodnie z RODO, czyli użytkownik już wcześniej wyraził świadomą zgodę na przetwarzanie swoich danych w celach marketingowych, np. poprzez subskrypcję newslettera, to nowa ustawa nie wymusza konieczności uzyskiwania ponownej zgody. Jednakże, firmy muszą zapewnić, że zgoda spełnia wszystkie wymogi dotyczące jej jasności, łatwości wycofania oraz pełnej informacji dla użytkownika.

IV. Zgodę na zapis do newslettera najlepiej odebrać przy zapisie poprzez zaznaczenie checkboxa o treści obejmującą akceptację polityki prywatności oraz oświadczenie, że zapis jest dobrowolny i użytkownik ma świadomość, że może zrezygnować z zapisu w każdej chwili.

Wyjątki od obowiązku uzyskania zgody

Wyrażenie zgody nie jest konieczne w dwóch sytuacjach:

1) Gdy jest to konieczne do wykonania transmisji komunikatu elektronicznego za pośrednictwem publicznej sieci telekomunikacyjne – oznacza to, że zgoda nie jest wymagana, gdy przechowywanie lub uzyskiwanie dostępu do informacji jest niezbędne do technicznej realizacji transmisji, np. przesłania wiadomości przez sieć.

2) Gdy jest to konieczne do dostarczenia usługi telekomunikacyjnej lub usługi świadczonej drogą elektroniczną, żądanej przez abonenta lub użytkownika końcowego – tzn. zgoda nie jest potrzebna, gdy przechowywanie lub dostęp do informacji jest konieczny, aby dostarczyć konkretną usługę, której użytkownik końcowy sam zażądał, np. w ramach korzystania z usługi internetowej.

Zgoda a spersonalizowane reklamy

I. W nowej ustawie PKE pojawia się również kwestia dotycząca dostarczania spersonalizowanych treści marketingowych na podstawie danych o aktywności użytkowników (plików cookies). Podobnie jak w przypadku zapisu na newsletter, zgoda na profilowanie musi być wyraźna, a konsumenci powinni mieć możliwość wyrażenia sprzeciwu wobec takiej formy marketingu.

II. Oznacza to, że PKE wprowadza obowiązek uzyskania zgody użytkownika na ich przechowywanie lub uzyskiwanie do nich dostępu, o ile nie są to cookies niezbędne do prawidłowego funkcjonowania strony.

III. Zgoda na zbieranie treści marketingowych może odbywać się za pomocą:
a) banneru cookies;
b) w trakcie konfiguracji usługi, np. podczas uruchamiania usługi na aplikacji;
c) programu komputerowego, np. instalowane na komputerze oprogramowanie,
zbiera zgodę na treści marketingowe.

Kontrowersje dotyczące dostępu służb do danych

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych zapisów w nowej ustawie PKE są przepisy dotyczące możliwości dostępu służb do metadanych z komunikatorów szyfrowanych, (np. WhatsApp czy Signal). Prawo nakłada na przedsiębiorców telekomunikacyjnych bezwarunkowy obowiązek przechowywania informacji o wszystkich klientach przez dwanaście miesięcy oraz udostępniania ich m.in. policji i służbom specjalnym.

PKE przewiduje możliwość, aby służby miały dostęp do tzw. metadanych, czyli informacji o tym, kiedy, gdzie i z kim użytkownicy się komunikują, nawet jeśli sama treść rozmów pozostaje zaszyfrowana. Metadane mogą obejmować lokalizację, czas połączeń, numer telefonu czy adres IP. Choć dostęp do metadanych nie oznacza bezpośredniego wglądu w treść rozmów, może dostarczyć istotnych informacji na temat aktywności użytkownika.

Sankcje i kary

Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE) może nakładać kary pieniężne na przedsiębiorców za naruszenia przepisów, np. za przesyłanie informacji handlowej bez zgody konsumenta, a także za inne uchybienia w zakresie przestrzegania przepisów PKE.