Dyrektywa Omnibus – zmiany w przepisach konsumenckich.

Z dniem 1 stycznia 2023 r., w polskim porządku prawnym zaimplementowane zostały dyrektywy unijne, tzw. dyrektywy Omnibus, dyrektywy cyfrowej i dyrektywa towarowa. Implementacja wymienionych dyrektyw spowodowała nowelizację poniższych ustaw:
– ustawą z dnia 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy Prawo prywatne międzynarodowe;
– ustawą z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw. Znowelizowana ustawa znajdzie zastosowanie do konsumentów i częściowo również do tzw. quasi-konsumentów, tj. osób fizycznych zawierających umowy bezpośrednio związane z ich działalnością gospodarczą, gdy z treści tych umów wynika, że nie mają one dla tych osób charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nie działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. W związku z licznymi zmianami dla branży e-commerce ważna jest prawidłowa obsługa prawna e-commerce oraz konsultacja z prawnikiem e-commerce lub kancelarią e-commerce, która zapewni odpowiednie wsparcie prawne w tym zakresie.

W dzisiejszym wpisie przedstawimy Państwu zmiany wynikające z implementacji tzw. dyrektywy Omnibus.

1. Streszczenie
• nałożenie nowych obowiązków na dostawców internetowych platform handlowych;
• nałożenie nowych obowiązków informacyjnych na podmioty prowadzące sklepy internetowe;
• obowiązek weryfikowania recenzji, opinii sklepów, produktów lub usług;
• zmiany w zakresie informowania o obniżkach cen towarów i usług;
• wprowadzenie nowych typów nieuczciwych praktyk rynkowych, w szczególności podawanie wyników wyszukiwania bez wyraźnego ujawnienia płatnej reklamy lub płatności dokonanej specjalnie w celu uzyskania wyższego plasowania produktów w ramach wyników wyszukiwania;
• zmiany w zakresie nakładania kar za stosowanie klauzul abuzywnych i naruszania zbiorowych interesów konsumentów;
• zmiany dotyczące przesyłania niezamówionych informacji handlowych dla celów marketingu bezpośredniego.

2. Szczegółowe omówienie zmian
1) Nowe obowiązki dostawców internetowych platform handlowych
Ustawa wprowadziła dwie nowe definicje, tj.:
• internetowej platformy handlowej, rozumianej jako usługa korzystająca z oprogramowania, w tym ze strony internetowej, z części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwana przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, w ramach której umożliwia się:
• konsumentom zawieranie z innymi przedsiębiorcami umów na odległość lub
• osobom fizycznym niebędącym przedsiębiorcami zawieranie umów na odległość z innymi osobami fizycznymi niebędącymi przedsiębiorcami.
• dostawcy internetowej platformy handlowej, rozumianego jako przedsiębiorcę, który obsługuje internetową platformę handlową, dostarcza internetową platformę handlową lub umożliwia korzystanie z niej. W tym zakresie również ważna jest pomoc prawna dla stratupów e-commerce i obsługa prawna firm it związanych z branżą e-commerce.

2) Wyłączenie stosowania ustawy do umów dotyczących usług zdrowotnych, które są świadczone przez pracowników służby zdrowia pacjentom w celu oceny, utrzymania lub poprawy ich stanu zdrowia, łącznie z: przepisywaniem, wydawaniem i udostępnieniem produktów leczniczych i wyrobów medycznych, z pewnymi wyjątkami. Do umów dotyczących usług zdrowotnych, zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość stosuje się jednak niektóre przepisy ustawy o prawach konsumenta (dalej: ustawa), w szczególności:
• obowiązki informacyjne, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1-12, art. 19 ustawy;
• obowiązek pouczenia o prawie odstąpienia od umowy;
• obowiązek potwierdzenia zawarcia umowy na odległość na trwałym nośniku w rozsądnym czasie po jej zawarciu.
W dodanym przepisie wskazano wprost, że do umów dotyczących usług zdrowotnych, zawartych na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, których przedmiotem są:
• produkty lecznicze,
• środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego,
• wyroby medyczne wydawane z apteki,
do których stosuje się art. 96 ust. 7 ustawy prawo farmaceutyczne, nie przysługuje prawo odstąpienia od umowy. Prawo medyczne również wymaga stałego monitorowania zmiany przepisów w tym zakresie, a obsługa prawna podmiotów leczniczych wymaga właściwego doradztwa prawnego.

3) Nowe obowiązki informacyjne przedsiębiorców zawierających umowy na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa z konsumentami
Katalog obowiązków informacyjnych z art. 12 ustawy został uzupełniony o:
• obowiązek podawania numeru telefonu, pod którym konsument może szybko i efektywnie kontaktować się z przedsiębiorcą. Dotychczas numer telefonu był opcjonalny, natomiast od 1 stycznia 2023 r. będzie obligatoryjnym elementem danych kontaktowych;
• nowy obowiązek o informowaniu o innym środku komunikacji online (jeśli taki środek komunikacji został udostępniony), który:
• gwarantuje zachowanie pisemnej korespondencji pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą, w tym daty i godziny takiej korespondencji;
• spełnia wymogi trwałego nośnika;
• umożliwia szybkie i efektywne kontaktowanie się konsumenta z przedsiębiorcą;
• nowy obowiązek informowania o indywidualnym dostosowaniu ceny na podstawie zautomatyzowanego podejmowania decyzji;
• obowiązek informowania o przewidzianej przez prawo odpowiedzialności przedsiębiorcy za zgodność świadczenia z umową. Dotychczas przedsiębiorcy byli zobligowani do informowania o obowiązku dostarczenia rzeczy bez wad;
• obowiązek informowania o funkcjonalności towarów z elementami cyfrowymi, treści cyfrowych lub usług cyfrowych oraz mających zastosowanie technicznych środkach ich ochrony. Dotychczas obowiązek informacyjny dotyczył jedynie treści cyfrowych, natomiast katalog uzupełniono o nowe elementy, z uwagi na rozróżnienie definicji towarów z elementami cyfrowymi i usług cyfrowych;
• obowiązek informowania o mających znaczenie kompatybilności i interoperacyjności towarów z elementami cyfrowymi, treści cyfrowych lub usług cyfrowych. Dotychczas obowiązek informacyjny dotyczył jedynie treści cyfrowych, natomiast katalog uzupełniono o nowe elementy, z uwagi na rozróżnienie definicji towarów z elementami cyfrowymi i usług cyfrowych.
Ponadto wprowadzono zupełnie nowy obowiązek informowania konsumentów, z którymi zawierane są umowy na odległość za pośrednictwem internetowej platformy handlowej, o:
• głównych parametrach decydujących o plasowaniu, tj. przyznawaniu określonej widoczności produktom lub wagi nadawanej wynikom wyszukiwania przez przedsiębiorców, którzy udostępniają funkcję wyszukiwania internetowego w formie, w jakiej zostało przedstawione, zorganizowane lub przekazane niezależnie od wykorzystanych środków technologicznych;
• tym, czy osoba oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe na platformie handlowej jest przedsiębiorcą, na podstawie oświadczenia złożonego przez tą osobę;
• niestosowaniu przepisów dotyczących konsumentów do umowy zawieranej na platformie handlowej, jeżeli stroną takiej umowy nie jest przedsiębiorca;
• podziale obowiązków związanych z umową, która jest zawierana przez konsumenta na internetowej platformie handlowej pomiędzy sprzedawcą a dostawcą internetowej platformy handlowej.
W przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, jeżeli na wyraźne żądanie konsumenta wykonywanie usług ma się rozpocząć przed upływem terminu do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, przedsiębiorca oprócz odebrania od konsumenta oświadczenia zawierającego wyraźne żądanie wykonania usług na trwałym nośniku, od 1 stycznia 2023 r. musi także odbierać oświadczenie o tym, że konsument przyjął do wiadomości informację o utracie prawa do odstąpienia od umowy z chwilą jej pełnego wykonania.

4) Zasady wykorzystywania przez przedsiębiorcę treści po odstąpieniu od umowy o dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej
W przypadku odstąpienia od umowy o dostarczenie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej przedsiębiorca nie może wykorzystywać treści innych niż dane osobowe dostarczone lub wytworzone w trakcie korzystania z treści lub usługi cyfrowej, z wyjątkiem tych, które:
• są użyteczne wyłącznie w związku z treścią cyfrową lub usługą cyfrową, które stanowiły przedmiot umowy;
• dotyczą wyłącznie aktywności konsumenta w trakcie korzystania z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej dostarczonych przez przedsiębiorcę;
• zostały połączone przez przedsiębiorcę z innymi danymi i nie mogą zostać z nich wydzielone lub mogą zostać wydzielone jedynie przy nakładzie niewspółmiernych wysiłków;
• zostały wytworzone przez konsumenta wspólnie z innymi konsumentami, którzy nadal mogą z nich korzystać.
Oprócz tego, w przypadku odstąpienia od umowy, konsument ma prawo nieodpłatnie odzyskać treści cyfrowe od przedsiębiorcy, w rozsądnym terminie i powszechnie używanym formacie przeznaczonym do odczytu maszynowego, a przedsiębiorca ma prawo uniemożliwić konsumentowi dalsze korzystanie z treści cyfrowych lub usług cyfrowej lub zablokować konto użytkownika. W ustawie dodano również zobowiązanie adresowane do konsumentów do zaprzestania korzystania z treści lub usługi cyfrowej i udostępniania ich osobom trzecim, w przypadku skorzystania z prawa odstąpienia od umowy.

5) Do katalogu przypadków, w których konsumentom nie przysługuje prawo odstąpienia od umowy, dodano umowę o świadczenie usług, za które konsument jest zobowiązany do zapłaty ceny, w przypadku których konsument wyraźnie zażądał od przedsiębiorcy, aby przyjechał do niego w celu dokonania naprawy, a usługa została już w pełni wykonana za wyraźną i uprzednią zgodą konsumenta.

6) Zmiany dotyczące przesyłania niezamówionych informacji handlowych dla celów marketingu bezpośredniego
Dotychczas obowiązujący art. 172 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne, zakazywał używania telekomunikacyjnych urządzeń końcowych (tj. telefonów, komputerów) i automatycznych systemów wywołujących dla celów marketingu bezpośredniego, chyba że abonent wyraził uprzednio zgodę. Ustawa ta, w odróżnieniu do ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, obejmuje zarówno osoby fizyczne, jak i przedsiębiorców.
Do obecnego przepisu art. 172 Prawa telekomunikacyjnego dodano również przesyłanie niezamówionej informacji handlowej. Dotychczasowo kwestię przesyłania niezamówionych informacji handlowych regulowała jedynie ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Przedsiębiorcy będą zatem mieli obowiązek zweryfikowania czy ich obecne klauzule zgód odpowiadają obecnym przepisom, ponieważ będą one dotyczyć zarówno osób fizycznych, jak i przedsiębiorców.
Należy pamiętać, że obsługa prawna rodo lub wdrożenie rodo musi uwzględniać ww. zmiany.

7) Do katalogu nieuczciwych praktyk rynkowych wprowadzono nowe typy, a mianowicie:
• podawanie wyników wyszukiwania bez wyraźnego ujawnienia płatnej reklamy lub płatności dokonanej specjalnie w celu uzyskania wyższego plasowania produktów w ramach wyników wyszukiwania – w odpowiedzi na internetowe wyszukiwanie konsumenta;
• twierdzenie przez przedsiębiorcę, który umożliwia dostęp do opinii konsumentów o produktach, że te opinie zostały zamieszczone przez konsumentów, którzy używali danego produktu lub go nabyli, mimo że przedsiębiorca ten nie podjął uzasadnionych i proporcjonalnych kroków, aby sprawdzić, czy opinie te pochodzą od tych konsumentów;
• zamieszczanie lub zlecanie zamieszczania innej osobie nieprawdziwych opinii lub rekomendacji konsumentów albo zniekształcanie opinii lub rekomendacji konsumentów w celu promowania produktów.

8) Zmiany w sposobie informowania o obniżkach cen towarów lub usług
Przedsiębiorcy od 1 stycznia 2023 r. muszą spełnić nowe wymagania w przypadku stosowania obniżek:
• w przypadku informowania o obniżeniu ceny obok informacji o obniżonej cenie podaje się informację o najniższej cenie tego towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki;
• jeżeli natomiast towar lub usługa oferowane są do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni, to obok informacji o obniżce ceny podaje się także informację o najniższej cenie towaru lub usługi, która obowiązywała od dnia wprowadzenia do sprzedaży;
• jeżeli przedsiębiorca oferuje towary, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności, obok informacji o obniżonej cenie podaje się także informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki.

Wymogi te mają być stosowane również do reklam towarów lub usług. Za brak realizacji nałożonych obowiązków co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy liczonych od dnia, w którym stwierdzono naruszenie, wojewódzcy inspektorowie Inspekcji Handlowych będą mogli nałożyć karę pieniężną w wysokości do 40.000 zł.